W latach osiemdziesiątych Toruń trzykrotnie gościł dydaktyków historii z kraju i zagranicy. Zakład Dydaktyki Instytutu Historii i Archiwistyki kierowany wówczas przez prof. Janusza Rulkę był organizatorem spotkań poświęconych świadomości historycznej uczniów i nauczycieli (w 1984 roku), metodologii badań dydaktycznych (1986 rok) i wreszcie międzynarodowej konferencji w listopadzie 1988 roku, która dokonała przeglądu pól badawczych, osiągnięć i niedostatków w dydaktyce europejskiej.
Konferencja z 27-29 maja 2004 roku, nawiązując do tradycji poprzednich spotkań, podjęła jednak nową problematykę, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska dydaktycznego, ale równocześnie odpowiadając na postulaty nauczycielskie. Temat przewodni – Tradycja i mity w edukacji historycznej w dobie reformy – wzbudził żywe zainteresowanie. Propozycje referatów nadesłały prawie wszystkie ośrodki naukowe z kraju. Co szczególnie istotne, w dyskusję nad formułą i ostatecznym kształtem tematycznym konferencji włączyło się środowisko nauczycieli i doradców metodycznych. Idea połączenia wysiłków ośrodków naukowych, o uznanym dorobku teoretycznym, z postulatami środowiska nauczycieli – praktyków wdrażających na co dzień reformę edukacyjną znalazła wyraz już w samym tytule. Doba reformy jako hasło wiodące wyznaczyła praktyczny wymiar rozważań, stanowiąc punkt odniesienia wielu wystąpień. Obok diagnozy współczesnego stanu świadomości historycznej, miejsca tradycji i mitologii w strukturze edukacyjnej nie zabrakło konkretnych propozycji metodycznych, scenariuszy czy rozwiązań egzaminacyjnych.
Przy czym tematyka konferencji w szczególny sposób włączyła dyskusję dydaktyczną w nurt szerszych rozważań historiograficznych. Tak jak na gruncie podręczników szkolnych ścierają się różne tradycje i wątki mityczne, tak i na gruncie historiografii obserwujemy zmagania pozytywistycznego paradygmatu prawdy historycznej z nowymi postulatami metodologicznymi. Coraz częściej historyk, podobnie jak dydaktyk i nauczyciel, staje przed dylematem obiektywizmu i subiektywizmu, prawdy i fałszu, mitu i stereotypu.
Spośród 35 wystąpień udało się zgromadzić prawie wszystkie teksty. Kilka nienadesłanych zostanie opublikowanych prawdopodobnie na łamach nowego czasopisma edukacyjnego. Tematyka artykułów, podobnie zresztą jak i wystąpień konferencyjnych układa się w trzy zasadnicze rozdziały. Pierwszy z nich – „Mity, stereotypy, wartości” to głosy w dyskusji nad szerszym, a obecnym w całej humanistyce i edukacji szkolnej, zagadnieniem trwałości mitu, stereotypu, i jednocześnie przemian tradycyjnych wartości i postaw, dokonujących się na przełomie stuleci. Drugi – „Swoi” i „obcy” na kartach podręczników szkolnych – najobszerniejszy i bogaty w konkretne analizy materiału podręcznikowego oraz inne środki dydaktyczne poświęcony został stereotypom, jakie przetrwały na kartach podręczników szkolnych zarówno na etapie szkoły podstawowej, gimnazjum, jak i szkolnictwa ponadgimnazjalnego. Obok konkretnych studiów przypadku nie zabrakło i tu refleksji metodologicznej – swoistych rozpraw o metodzie. Dydaktyk wkracza bowiem często nie tylko na grunt wielu specjalności historycznych, ale i na pola pedagogiki, psychologii czy socjologii wymagające nowych doświadczeń i umiejętności, także warsztatowych. Wreszcie rozdział trzeci, końcowy stanowi odzwierciedlenie dyskusji nad praktyką szkolną czasu reformy. Głosy doradców metodycznych, nauczycieli, dydaktyków zebrane pod wspólnym tytułem – „Między tradycją a zmianą – edukacja historyczna w dobie reformy” w wielu wypadkach stanowią konkretne propozycje rozwiązań edukacyjnych, wychodząc poza proste konstatacje niedostatków obecnego stanu szkolnej edukacji historycznej.
Oddając w ręce czytelnika pierwszy tom z serii „Toruńskie Spotkania Dydaktyczne”, chciałbym wyrazić nadzieję, iż współpraca trzech instytucji łączących teorię i praktykę edukacji historycznej, a mianowicie Polskiego Towarzystwa Historycznego, Stowarzyszenia Oświatowców Polskich oraz Zakładu Metodologii, Dydaktyki Historii i Wiedzy o Społeczeństwie UMK w Toruniu zaowocuje wkrótce nowymi inicjatywami i spotkaniami środowiska dydaktyków i nauczycieli historii.
dr hab. Stanisław Roszak, prof. UMK |
