Biuletyn PTH

Polskie Towarzystwo Historyczne jest jednym z najstarszych tego typu stowarzyszeń naukowych na ziemiach polskich. Powstało już w 1886 roku we Lwowie, gdzie miało swoją siedzibę aż do wybuchu II wojny światowej. W 1940 roku miał być oddany do użytku nowy gmach Towarzystwa, którego budowa w sierpniu 1939 roku osiągnęła tzw. stan surowy zamknięty. Początkowo PTH działało tylko w obrębie zaboru austriackiego, potem w całej odrodzonej Polsce, od 1924 roku pod dzisiejszą nazwą – jako Polskie Towarzystwo Historyczne. Z towarzystwem związany był przez dziesiątki lat najważniejszy periodyk naukowy środowiska historycznego w Polsce – „Kwartalnik Historyczny”.

Tragiczny wpływ na losy PTH, podobnie jak na losy wielu innych polskich towarzystw naukowych, miała II wojna światowa i zmiany polityczne, które nastąpiły w jej wyniku. Towarzystwo utraciło cały swój majątek trwały, a z biegiem lat zostało pozbawione również znaczącego wpływu na rozwój nauk historycznych w Polsce. Z trzema jednak znaczącymi wyjątkami, które stały się podstawą działalności Towarzystwa w latach 1945-2003 – PTH pozostało organizatorem Powszechnych Zjazdów Historyków Polskich, na których dochodziło zawsze do podsumowania efektów pracy naukowej i dydaktycznej w tej dziedzinie nauki i wyznaczania nowych perspektyw badawczych. Trzy pierwsze zjazdy miały miejsce jeszcze w XIX wieku, kolejne trzy odbyły się w latach 1925-1935, dalszych 12 w latach 1948-2009 (od 1963 roku systematycznie w odstępach pięcioletnich). Drugą opoką działalności PTH, którą udało się uratować w okresie powojennym, jest jego udział w badaniach nad historią regionalną. Liczne oddziały PTH, mimo poważnych przeszkód natury finansowej, szczególnie w ostatnich latach, kontynuują wydawanie periodyków poświęconych historii własnych regionów, organizują konferencje naukowe, pielęgnują tradycje historyczne regionu i kraju.

Wreszcie od 1975 roku PTH organizuje wspólnie z ministerstwem (dziś Edukacji Narodowej i Sportu) olimpiady historyczne dla uczniów szkół średnich, które są jednym z ważniejszych motorów rozbudzania zainteresowań historycznych u najmłodszych adeptów tej dziedziny wiedzy. Coroczne przygotowania do olimpiad przyczyniły się też do ściślejszej współpracy nauczycieli historii z PTH.

Na początku XXI wieku Polskie Towarzystwo Historyczne stawia sobie jednak nowe cele. Wydaje się, że podobnie jak przed wrześniem 1939 roku, może ono odgrywać zdecydowanie ważniejszą rolę w dziele podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej. Można te szczytne cele realizować poprzez współudział w działaniach wspólnot i społeczności lokalnych, współdziałanie z właściwymi organami administracji w zakresie ochrony dóbr kultury i tradycji, wreszcie poprzez działanie na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijanie kontaktów i współpracy z krajami sąsiednimi, szczególnie w zakresie badań historycznych nad problemami, które dotąd dzielą sąsiadujące ze sobą narody i są odmiennie interpretowane, często dla uzyskania konkretnych celów politycznych. Kompromis uczonych może stanowić dobrą podstawę do trwałego kompromisu między narodami, wyciszenia sporów nad prochami zmarłych. Polskie Towarzystwo Historyczne chce być w rozpoczynającym się XXI wieku ważną instytucją pożytku publicznego, działającą na rzecz społeczeństwa polskiego.

Prof. dr hab. Krzysztof Mikulski
Prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego